W dniu 12 maja 2023 roku odbyło się wydarzenie organizowane przez Okręgową Radę Adwokacką w Lublinie wraz z Miastem Lublin Europejską Stolicą Młodzieży oraz Centrum Kultury i Mediów UMCS „Chatka Żaka” pod patronatem prezydenta Lublina dr Krzysztofa Żuka „Władza – Młodzież – Adwokat. Matura z praw człowieka”.
Głównym punktem wydarzenia był seans filmu „Żeby nie było śladów” w reżyserii Jana P. Matuszyńskiego, na podstawie reportażu Cezarego Łazarewicza, opowiadający historię Grzegorza Przemyka bezprawnie zatrzymanego i brutalnie pobitego przez trzech milicjantów 12 maja 1983 roku w Warszawie w komisariacie Milicji Obywatelskiej przy ul. Jezuickiej 1/3. Grzegorz Przemyk po powrocie do domu zaczął odczuwać bardzo silne bóle w rejonie brzusznym. Karetka zabrała go do szpitala. Zmarł po dwóch dniach od pobicia w wyniku ciężkich urazów jamy brzusznej, 3 dni przed swoimi 19 urodzinami.
Grzegorz Przemyk był w trakcie zdawania egzaminu maturalnego stąd nieprzypadkowo wybrany termin naszego wydarzenia, w trakcie którego po projekcji filmu odbyła się dyskusja.
Gośćmi byli adw. Ewa Milewska-Celińska – pełnomocnik w procesie o zabójstwo Grzegorza Przemyka, a także przedstawicielka najmłodszego pokolenia Adwokatury adw. Aleksandra Kursa – broniąca zatrzymanych podczas demonstracji w latach 2020-2021.
Dyskusja ta dotyczyła odpowiedzi na pytanie czy 40 lat po śmierci Grzegorza Przemyka możemy stwierdzić, czy jako społeczeństwo zdajemy maturę z praw człowieka. Próbowaliśmy również znaleźć odpowiedź na pytanie czy szanowane są prawa człowieka i wolności obywatelskie wkraczającej w dorosłość młodzieży, roli władz publicznych i granic ingerencji państwa w prawa i wolności obywatelskie, a także roli adwokatury stojącej na straży praworządności.
Adw. Ewa Milewska-Celińska opowiedziała o przebiegu procesów, które odbywały się w sprawie śmierci Grzegorza Przemyka, o tym w jak skandaliczny i bezprawny sposób przeprowadzane było postępowanie przygotowawcze, jak wyglądała praca sądu, który musiał zmierzyć się z nieprawidłowo gromadzonymi dowodami, prokurator oskarżającej – a de facto broniącej oskarżonych funkcjonariuszy milicji.
Mogliśmy również usłyszeć wspomnienia Pani Mecenas dotyczące tego jaki przebieg miało postępowanie na przestrzeni lat – w trakcie, kiedy Polska odzyskała niepodległość. Z uwagi na umorzenie postępowania doszliśmy również i my do wniosku, że przedawnienie tej sprawy było klęską polskiego wymiaru sprawiedliwości.
Dyskusja była o tyle ciekawe, że mogliśmy, mając przed oczami sceny z filmu, porównać je do obecnych czasów: zatrzymań oraz przesłuchań osób, które wyszły na ulice manifestując swoje poglądy. O warunkach w jakich odbywały się przesłuchania w 2020 , 2021 roku opowiadała adw. Aleksandra Kursa. Niestety nadal da się zauważyć wiele mankamentów i nieprawidłowości, co skłania do spostrzeżenia, że władzy bardzo trudno oprzeć się pokusom nadużyć. Tym bardziej Adwokatura powinna bronić praw i wolności obywatelskie zapisanych w Ustawie Zasadniczej RP i nie możemy być „uznani za śmiesznych z tym machaniem konstytucją” jak wyraził się generał Kiszczak w filmie.
W dyskusji również aktywnie uczestniczyli widzowie, którzy mieli możliwość zadawania pytań choćby dotyczących metodologi pracy pani mecenas Ewy Milewskiej – Celińskiej przy sprawie śmierci Przemyka oraz zabierania głosu np. adw. Tomasz Przeciechowski obrońca w procesach politycznych opowiedział o naciskach ze strony władzy na adwokatów zaangażowanych w tę sprawę – adw. Macieja Bednarkiewicza, w 1984 roku tymczasowo aresztowanego za rzekome udzielanie pomocy dezerterowi oraz presji jakiej doświadczył adw. Władysław Siła-Nowicki.
W wydarzeniu brała udział młodzież ze szkół ponadpodstawowych, studenci prawa oraz przedstawiciele środowisk prawniczych w tym oczywiście adwokaci.
Wydarzenie było współfinansowane ze środków Miasta Lublin.